महाशिवरात्री 2024: भव्य उत्सवाची तारीख, महत्त्व आणि उत्सव

महाशिवरात्री 2024 हा हिंदू धर्मातील सर्वात महत्वाचा सण आहे, जो विनाश आणि परिवर्तनाची सर्वोच्च देवता भगवान शिव यांना समर्पित आहे. हा फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण पक्ष्याच्या चौदाव्या दिवशी साजरा केला जातो, जो सहसा फेब्रुवारी किंवा मार्चमध्ये येतो. 2024 मध्ये, महाशिवरात्री शुक्रवार, 8 मार्च रोजी साजरी केली जाईल. या लेखात, आपण या भव्य उत्सवाची तारीख, महत्त्व आणि उत्सव कसा साजरा करायचा जाणून घेणार आहोत.

महाशिवरात्री 2024: तारीख आणि वेळ

हिंदू कॅलेंडरनुसार, फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण पक्षातील चतुर्दशी तिथीला महाशिवरात्री साजरी केली जाते. महाशिवरात्रीची तारीख आणि वेळ चंद्र चक्रानुसार दरवर्षी बदलते. 2024 मध्ये, महाशिवरात्री शुक्रवार, 8 मार्च रोजी येईल. शिवपूजा करण्याचा शुभ मुहूर्त निशिता काल, मध्यरात्री आहे. महाशिवरात्री 2024 साठी निशिता काल पूजेची वेळ 9 मार्च रोजी 12:07 AM ते 12:56 AM पर्यंत असेल. भाविकांनी 9 मार्च रोजी सूर्योदयानंतर, चतुर्दशी तिथी संपण्यापूर्वी, 3:29 वाजता उपवास सोडावा.

महाशिवरात्री 2024: महत्त्व आणि पौराणिक कथा

महाशिवरात्रीचा शाब्दिक अर्थ “भगवान शिवाची महान रात्र” असा होतो. या उत्सवाशी संबंधित अनेक दंतकथा आणि कथा आहेत, ज्या भगवान शिवाच्या विविध पैलू आणि गुणधर्मांवर प्रकाश टाकतात. त्यापैकी काही सर्वात लोकप्रिय आहेत:

शिव आणि पार्वतीचा विवाह:

महाशिवरात्री हा भगवान शिव आणि देवी पार्वतीच्या दैवी मिलनाचा वर्धापन दिन मानला जातो, ज्यांना हिंदू पौराणिक कथांमध्ये आदर्श जोडपे मानले जाते. त्यांचे लग्न विरोधी सामंजस्य, पुरुष आणि स्त्रीलिंगी उर्जेचे संतुलन आणि प्रेम आणि भक्तीची शक्ती यांचे प्रतीक आहे.

लिंगाचा उदय:

महाशिवरात्री ही ती रात्र देखील म्हटली जाते जेव्हा भगवान शिवाने स्वतःला लिंग म्हणून प्रकट केले, एक दंडगोलाकार दगड जो त्याच्या निराकार आणि अनंत स्वरूपाचे प्रतिनिधित्व करतो. पौराणिक कथेनुसार, एकदा देवतांमध्ये आणि ऋषींमध्ये त्यांच्यामध्ये सर्वात मोठा कोण यावर जोरदार वादविवाद झाला. वाद मिटवण्यासाठी, भगवान ब्रह्मा, निर्माता, आणि भगवान विष्णू, संरक्षक, यांनी त्यांच्यासमोर प्रकट झालेल्या प्रकाशाच्या स्तंभाची सुरुवात आणि शेवट शोधण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी हंस आणि डुक्कराचे रूप धारण केले आणि उड्डाण केले आणि उलट दिशेने खोदले, परंतु त्यांना प्रकाशाचा स्रोत किंवा मर्यादा सापडली नाही. त्यांना जाणवले की तो प्रकाश दुसरा कोणी नसून भगवान शिव आहेत, जे नंतर स्तंभातून लिंगाच्या रूपात बाहेर पडले. देवता आणि ऋषींनी त्याची पूजा केली आणि त्याला विश्वाचा सर्वोच्च स्वामी म्हणून घोषित केले.

महासागर मंथन:

महाशिवरात्रीला दुधाच्या समुद्रमंथनाच्या प्रसंगाशीही जोडले गेले आहे, जी हिंदू पौराणिक कथांमधील प्रसिद्ध कथा आहे. अमरत्वाचे अमृत प्राप्त करण्यासाठी दुधाच्या समुद्राचे मंथन करण्यासाठी देव आणि दानवांनी कसे सहकार्य केले हे कथा कथन करते. तथापि, समुद्रमंथनादरम्यान, महासागरातून एक प्राणघातक विष बाहेर पडले, ज्यामुळे जगाचा नाश होण्याची भीती होती. भगवान शिव बचावासाठी आले आणि त्यांनी विष प्राशन केले, परंतु ते आपल्या घशात स्थिर झाले व निळे झाले. म्हणून, त्याला नीलकंठ किंवा श्रिकंठ म्हणून देखील ओळखले जाते. जगाला विषापासून वाचवण्याचा हा दिवस महाशिवरात्री म्हणून साजरा केला जातो.

महाशिवरात्री 2024: उत्सव आणि विधी

महाशिवरात्री ही जगभरातील कोट्यवधी हिंदू मोठ्या उत्साहाने आणि भक्तीभावाने साजरी करतात. भक्त कडक उपवास पाळतात, अन्न आणि पाणी वर्ज्य करतात आणि रात्री जागरण करून घालवतात, भगवान शिवाच्या नावाचा आणि मंत्रांचा जप करतात. ते विविध विधी देखील करतात, जसे की:

अभिषेक:

महाशिवरात्रीचा सर्वात महत्त्वाचा विधी म्हणजे अभिषेक किंवा शिवलिंगाला पाणी, दूध, मध, दही, तूप, साखर आणि इतर पदार्थांनी स्नान घालणे. हे भगवान शिवाबद्दल कृतज्ञता, आदर आणि प्रेम व्यक्त करण्यासाठी आणि आरोग्य, संपत्ती आणि आनंदासाठी त्यांचे आशीर्वाद मिळविण्यासाठी केले जाते.

रुद्राभिषेकम:

रुद्राभिषेकम हा आणखी एक लोकप्रिय विधी आहे, किंवा रुद्र सुक्ताचा अर्पण, ऋग्वेदातील एक स्तोत्र, भगवान शिवाला. हे त्याच्या कृपेसाठी, संरक्षणासाठी आणि परोपकारासाठी आणि वाईट आणि नकारात्मकतेपासून दूर राहण्यासाठी केले जाते.

बेल पत्र:

भक्त बेलपत्र किंवा सफरचंदाच्या झाडाची पाने देखील भगवान शिवाला अर्पण करतात. त्याचे तीन डोळे, त्रिशूळ आणि पवित्रता, उत्कटता आणि भोळे या तीन गुणांचे प्रतीक म्हणून ही पाने त्याला अतिशय प्रिय मानली जातात. बेलपत्र अर्पण केल्याने भगवान शिव प्रसन्न होतात आणि भक्तांच्या मनोकामना पूर्ण करतात.

प्रसाद:

पूजेनंतर भक्त एकमेकांना प्रसाद किंवा पवित्र अन्नाचे वाटप करतात. प्रसादामध्ये सहसा फळे, नट, मिठाई आणि इतर स्वादिष्ट पदार्थ असतात, जे प्रथम भगवान शिवाला अर्पण केले जातात आणि नंतर त्याच्या कृपेचे आणि उदारतेचे प्रतीक म्हणून भक्तांमध्ये सामायिक केले जातात.
महाशिवरात्री हा केवळ कर्मकांडाचा सण नाही तर आनंद, संगीत, नृत्य आणि कला यांचाही सण आहे. भक्त भगवान शिवाची स्तुती गाऊन, त्यांच्या कथा ऐकून, त्यांची नाटके पाहून आणि त्यांच्या नृत्यात भाग घेऊन त्यांचा महिमा साजरा करतात. भगवान शिवाचे सर्वात प्रसिद्ध नृत्य म्हणजे तांडव किंवा विनाश आणि निर्मितीचे वैश्विक नृत्य, जे ते महाशिवरात्रीला करतात. भरतनाट्यम, कथ्थक, ओडिसी, कुचीपुडी आणि गरबा यांसारख्या शास्त्रीय आणि लोकनृत्यांचे विविध प्रकार सादर करून भक्त देखील त्याच्या नृत्याचे अनुकरण करतात. महाशिवरात्रीचा उत्सव हा भगवान शिवाच्या आत्म्याचा उत्सव आहे, जो जीवन, उर्जा आणि सर्जनशीलतेचा स्रोत आहे.

निष्कर्ष

महाशिवरात्री हा एक सण आहे जो हिंदू देवस्थानचा सर्वोच्च स्वामी भगवान शिव यांचा सन्मान करतो. हा फाल्गुन महिन्यातील गडद पंधरवड्याच्या चौदाव्या दिवशी साजरा केला जातो, जो सहसा फेब्रुवारी किंवा मार्चमध्ये येतो. 2024 मध्ये, महाशिवरात्री शुक्रवारी, 8 मार्च रोजी साजरी केली जाईल. हा सण भगवान शिवाच्या विविध दंतकथा आणि पैलूंचे स्मरण करतो, जसे की त्यांचा पार्वतीसोबतचा विवाह, लिंगाच्या रूपात उदय होणे आणि विष प्राशन करणे. भक्त कठोर उपवास पाळतात, विविध विधी करतात आणि संगीत, नृत्य आणि कला यांनी उत्सव साजरा करतात. महाशिवरात्री हा सण भक्तांना अज्ञान आणि नकारात्मकतेच्या अंधारावर मात करून ज्ञान आणि सकारात्मकतेचा प्रकाश प्राप्त करण्याची प्रेरणा देतो. भक्तांना त्यांच्या अंतरंगाशी आणि परम वास्तवाशी जोडणारा हा उत्सव आहे. हा एक सण आहे जो भगवान शिवाची भव्यता आणि कृपा प्रदर्शित करतो.